Rối loạn thách thức chống đối (Oppositional Defiant Disorder – ODD) không đơn thuần là “trẻ bướng bỉnh” hay “cá tính mạnh” như nhiều cha mẹ vẫn lầm tưởng. Đây là một rối loạn tâm lý – hành vi khiến trẻ thường xuyên chống đối, dễ nổi giận, cãi lại người lớn hoặc không tuân thủ quy tắc. Các hành vi này thường lặp lại, duy trì trong một khoảng thời gian dài và gây ảnh hưởng rõ rệt đến học tập, gia đình và các mối quan hệ xã hội của trẻ. Cha mẹ có thể xem thêm về Rối loạn thách thức chống đối tại: https://bom.so/PoZo8F
Mặc dù vậy, ODD hoàn toàn có thể can thiệp hiệu quả nếu được hiểu đúng và có phương pháp trị liệu phù hợp. Trong bài viết này, cha mẹ cùng với Viện Tâm lý Giáo dục BrainCare tìm hiểu xem một số phương pháp trị liệu ODD nhé!
Phương pháp Quản lý cơn giận (Anger Management)
Một trong những phương pháp can thiệp quan trọng với trẻ ODD là quản lý cơn giận dựa trên trị liệu nhận thức – hành vi (CBT-based Anger Management Training). Phương pháp này không nhằm “dập tắt” cơn giận, mà dạy trẻ cách nhận diện và chuyển hóa cảm xúc giận dữ.
Quá trình can thiệp thường gồm 3 giai đoạn:
- Giai đoạn 1: Kết nối và nhận thức thức vấn đề
Chuyên gia bắt đầu xây dựng mối quan hệ với trẻ sao cho trẻ luôn cảm thấy an toàn trước sự hiện diện của chuyên gia. Sau khi thành công xây dựng niềm tin của trẻ, chuyên gia sẽ thực hiện các bước để giúp trẻ:
– Nhận diện các tác nhân gây căng thẳng, khó chịu
– Hiểu rằng cảm xúc và hành vi của mình hoàn toàn có thể thay đổi
– Học cách nhìn vấn đề như một bài toán thú vị có thể giải quyết, không phải mối đe dọa cần phải né tránh
- Giai đoạn 2: Xây dựng kỹ năng
Sau khi giúp trẻ nhận thức được tình trạng của mình và khiến trẻ tin rằng mình có thể thay đổi, chuyên gia sẽ bắt đầu huấn luyện trẻ đạt được một số kỹ năng cụ sau để xoa dịu các triệu chứng gây hấn, chống đối của ODD:
– Tự điều chỉnh cảm xúc
– Kỹ năng chấp nhận và làm dịu bản thân
– Giải quyết vấn đề thay vì phản kháng
– Chuyển hướng chú ý sang các hoạt động tích cực (vận động, nghệ thuật, trò chơi…)
- Giai đoạn 3: Luyện tập và nâng cao khả năng ứng phó
Thông qua đóng vai, tình huống giả định, các tác nhân gây căng thẳng được đưa vào một cách có kiểm soát để giúp trẻ:
– Thực hành được các kỹ năng ở giai đoạn 2 trong môi trường an toàn
– Tăng dần khả năng ứng phó ngoài đời thực
Mục tiêu cuối cùng là giúp trẻ làm chủ cơn giận thay vì bị cơn giận kiểm soát.
Liệu pháp sửa đổi hành vi
Liệu pháp sửa đổi hành vi thường được các chuyên gia lựa chọn như phương pháp trị liệu ban đầu trong điều trị rối loạn thách thức chống đối (ODD). Phương pháp này dựa trên lý thuyết học tập, cho rằng hành vi của trẻ có thể được điều chỉnh theo hướng tích cực thông qua sự tác động, củng cố và phản hồi phù hợp từ những người lớn xung quanh, đặc biệt là cha mẹ.
Vì vậy, cha mẹ giữ vai trò trung tâm trong quá trình can thiệp và cần duy trì sự nhất quán, rõ ràng trong cách phản hồi hành vi của con.
– Khi trẻ có hành vi tích cực (biết lắng nghe, hợp tác, ít cãi lời cha mẹ hơn so với trước), cha mẹ nên kịp thời ghi nhận bằng thái độ yêu thương, lời khen hoặc một phần thưởng phù hợp. Việc này giúp trẻ dần nhận thức được rằng: sự hợp tác và tuân thủ sẽ mang lại cảm giác an toàn, được yêu thương và được công nhận. Điều này đặc biệt quan trọng với trẻ ODD vì các con mang trong mình niềm tin sai lệch rằng chỉ có chống đối, gây hấn mới giúp con tự bảo vệ trước những mối đe dọa từ thế giới xung quanh.
– Ngược lại, khi trẻ xuất hiện hành vi tiêu cực như chống đối, gây hấn hoặc làm tổn thương người khác, cha mẹ cần kiên trì áp dụng các biện pháp kỷ luật tích cực, mang tính giáo dục hơn là trừng phạt, để trẻ hiểu rằng những hành vi này không được chấp nhận.
Trong suốt quá trình này, cha mẹ và chuyên gia cần phối hợp để xây dựng một hệ thống phần thưởng – phạt – hậu quả nhất quán, rõ ràng để giúp trẻ phân biệt được điều gì nên làm và điều gì không nên. Từ đó, cha mẹ từng bước điều chỉnh hành vi theo hướng tích cực và bền vững hơn.
Trong một số trường hợp nghiêm trọng của ODD, liệu pháp sửa đổi hành vi hoặc quản lý cơn giận là không đủ. Khi đó, các liệu pháp trên được kết hợp với các liệu pháp điều trị bằng thuốc dưới sự tư vấn của bác sĩ để kiểm soát và làm giảm các triệu chứng trầm trọng của ODD.
Nếu nghi ngờ con có các dấu hiệu của rối loạn thách thức chống đối, cha mẹ cần nhanh chóng đưa con đi đánh giá, tham vấn và trị liệu tâm lý với các chuyên gia uy tín. Tại Viện Tâm lý Giáo dục BrainCare, với đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ giàu kinh nghiệm trong tham vấn, trị liệu tâm lý, chúng tôi luôn sẵn sàng đồng hành, lắng nghe bạn và gia đình để giải quyết tận gốc rễ các vấn đề tâm lý. Hãy đến với BrainCare, vì tương lai bình an và hạnh phúc của con.
Đánh giá trị liệu tại BrainCare
Chúng tôi có đội ngũ chuyên gia tâm lý, bác sĩ nhiều năm kinh nghiệm đánh giá, tham vấn, trị liệu, chẩn đoán uy tín, mang đến lợi ích cho khách hàng.
BrainCare hướng tới trở thành một trong những đơn vị dẫn đầu về lĩnh vực chăm sóc sức khoẻ tinh thần tại Việt Nam, làm thay đổi thói quen và nhận thức của người Việt Nam trong việc chú trọng sức khoẻ tinh thần và tìm kiếm sự trợ giúp khi cần thiết. BrainCare “Vì cộng đồng hạnh phúc từng giây”.
