Giai đoạn thi chuyển cấp – từ tiểu học lên THCS, từ THCS lên THPT, hoặc từ THPT lên đại học – luôn được xem là cột mốc quan trọng đối với các em học sinh. Không chỉ là thay đổi môi trường học tập, đây còn là giai đoạn mà các em bắt đầu xây dựng nhận thức về năng lực bản thân, định hình giá trị và hướng đi tương lai. Chính vì vậy, thời điểm này thường đi kèm với rất nhiều áp lực, cả từ bên ngoài và nội tâm bên trong.
Nhiều phụ huynh thường chú trọng rất nhiều vào thành tích học tập, sắp xếp lịch học thêm, luyện thi dày đặc với mong muốn “tốt cho con.” Tuy nhiên, không nhiều cha mẹ biết rằng sức khỏe tinh thần và thể chất của trẻ cũng cần được chuẩn bị kỹ lưỡng không kém. Nếu chỉ tập trung vào điểm số mà quên đi cảm xúc, thậm chí là gia tăng áp lực lên trẻ có thể khiến các em rơi vào căng thẳng kéo dài, kiệt sức hoặc thậm chí trầm cảm.
Tại BrainCare, thực tế số ca tâm lý ở học sinh chuyển cấp cũng chiếm một tỷ lệ không hề nhỏ, lên tới hơn 40% tổng số ca trị liệu tâm lý cho lứa tuổi học sinh. Trong bài viết này, BrainCare xin gửi tới quý anh chị phụ huynh 3 lý do cần chăm sóc sức khỏe tinh thần cho con, đặc biệt là trong giai đoạn thi chuyển cấp.
1. Áp lực học tập
Trong giai đoạn chuyển cấp, hầu hết học sinh phải đối diện với lượng kiến thức lớn hơn, yêu cầu thi cử và mức độ cạnh tranh ngày càng khắt khe hơn. Nhiều em học hàng giờ liền, thiếu ngủ, ít vận động. Những triệu chứng như mệt mỏi, khó tập trung, dễ cáu gắt là những dấu hiệu thường thấy khi cơ thể và tâm trí bị quá tải.
Một khảo sát của Bộ Y tế và Đại học Quốc gia Hà Nội (2022) cho thấy khoảng 20–31% học sinh trung học có dấu hiệu trầm cảm và lo âu, chủ yếu liên quan đến áp lực học tập (Nguồn: Viện Sức khỏe Tâm thần – Bệnh viện Bạch Mai).
2. Áp lực từ kỳ vọng
Kỳ vọng của cha mẹ thường đến từ suy nghĩ mong muốn con có tương lai tốt. Tuy nhiên, nếu kỳ vọng không đi kèm sự lắng nghe, nó có thể trở thành gánh nặng cho con. Khi liên tục nghe những câu như: “Con phải cố thi vào trường này mới ổn được.” “Bố mẹ làm việc vất vả cả ngày cũng chỉ để cho con ăn học thôi đấy, liệu mà thi cử cho tử tế.”, con có thể cảm thấy mình “không được phép thất bại.” Điều này dễ dẫn tới tình trạng lo lắng quá mức, đôi khi dẫn tới thiếu tự tin, suy giảm động lực lành mạnh.
Học trên lớp, con dễ rơi vào tình trạng so sánh bản thân với bạn bè: ai học giỏi hơn, ai được khen nhiều hơn, ai đỗ trường tốt hơn. Không gian mạng cũng góp phần khuếch đại cảm giác này khi mỗi thành công của người khác đều được chia sẻ và tán dương. Nếu không được cha mẹ cảm thông, động viện đúng cách và hướng dẫn xử lý, trẻ có thể hình thành suy nghĩ sai lệch: “Giá trị của mình phụ thuộc vào thành tích.”
Vậy phụ huynh có thể làm gì để đồng hành cùng con?
1. Lắng nghe và xác nhận cảm xúc của con:
Thay vì vội vã phán xét hay đưa ra lời khuyên dành cho con, phụ huynh hãy bắt đầu bằng việc ghi nhận:“Mẹ hiểu là con đang thấy căng thẳng.” “Bố thấy dạo này con mệt, mình nói chuyện nhé?” Khi con cảm thấy được thấu hiểu, căng thẳng giảm đi rất nhiều.
2. Sắp xếp lịch học hợp lý
Không nên nhồi nhét học thêm quá nhiều, bởi lẽ cơ thể và não bộ của con rất cần thời gian nghỉ để có thể ghi nhớ hiệu quả khối kiến thức khổng lồ cuối cấp.
Lời khuyên của BrainCare:
- Con cần ngủ đủ 7–9 tiếng mỗi ngày
- Dù bận học tập đến mấy, con nên dành 30 phút vận động nhẹ mỗi chiều
- Cha mẹ hãy cùng con sắp xếp thời gian nghỉ hoàn toàn không đụng đến sách vở
3. Tăng cường hoạt động giải tỏa
Đi bộ, vẽ, nghe nhạc, chơi thể thao, hoặc trò chuyện với bạn bè đều là những hình thức tự điều chỉnh cảm xúc lành mạnh mà con có thể áp dụng. Cha mẹ hãy tạo điều kiện để con có thể giải tỏa, tự điều chỉnh cảm xúc với những người tại những nơi an toàn, lành mạnh nhé.
4. Khuyến khích con nỗ lực vì bản thân mình thay vì so sánh với người khác
Hơn ai hết, chính cha mẹ cần là người giúp con hiểu giá trị của chính bản thân con lớn hơn bất cứ điểm số nào. Thất bại không định nghĩa con người mà việc con không nỗ lực hết sức sẽ định nghĩ con và tương lai của con. Dù không hề dễ dàng, cha mẹ cần hiểu và giúp con hiểu học tập là hành trình cả đời, không phải là vài năm hay 12 năm, và hành trình ấy không phải là một cuộc đua. Chỉ có thể là học vì chính mình, con mới tìm thấy hứng thú.
5. Nếu thấy dấu hiệu bất thường, hãy tìm chuyên gia
Nếu nhận thấy con có những biểu hiện bất thường dưới đây, cha mẹ cần lập tức đưa con đến tham vấn với các chuyên gia tâm lý:
- Con thu mình, không muốn giao tiếp
- Mất ngủ kéo dài, hay khóc, hay cáu
- Mất hứng thú với những thứ từng thích
- Thường xuyên nhắc tới sự vô nghĩa, chán chường…
Tại sao cha mẹ nên cho con gặp chuyên gia tâm lý?
Đưa con đến gặp chuyên gia không có nghĩa là con “thực sự có vấn đề về tâm lý” mà đây là một cách giúp con được giải tỏa cảm xúc, được lắng nghe và được định hướng. Vì vậy, cha mẹ đừng ngần ngại đưa con đi gặp các chuyên gia. Tại Viện Tâm lý Giáo dục BrainCare, với đội ngũ Tiến sĩ, Thạc sĩ Tâm lý giàu kinh nghiệm trong tham vấn tâm lý và định hướng nghề nghiệp cho học sinh, chúng tôi luôn sẵn sàng đồng hành cùng gia đình để giúp con được lắng nghe, được chữa lành tận gốc vấn đề.
Đánh giá trị liệu tại BrainCare
Chúng tôi có đội ngũ chuyên gia tâm lý, bác sĩ nhiều năm kinh nghiệm đánh giá, tham vấn, trị liệu, chẩn đoán uy tín, mang đến lợi ích cho khách hàng.
BrainCare hướng tới trở thành một trong những đơn vị dẫn đầu về lĩnh vực chăm sóc sức khoẻ tinh thần tại Việt Nam, làm thay đổi thói quen và nhận thức của người Việt Nam trong việc chú trọng sức khoẻ tinh thần và tìm kiếm sự trợ giúp khi cần thiết. BrainCare “Vì cộng đồng hạnh phúc từng giây”.
