Xây dựng và vận hành phòng tham vấn học đường (phần 2)

Phòng tham vấn học đường vốn khá xa lạ đối với nhiều thế hệ học sinh và các thầy cô giáo bởi hoạt động chăm sóc sức khỏe tinh thần cho học sinh từ lâu vẫn được giao cho các thầy cô giáo chủ nhiệm hoặc phòng đoàn đội của nhà trường. Tuy nhiên, các thầy cô chỉ được đào tạo về chuyên môn giảng dạy và nghiệp vụ sư phạm mà chưa được đào tạo chuyên nghiệp về tham vấn tâm lý. 

Chương trình dự phòng tâm lý

Thuật ngữ Kỹ năng sống vốn đã khá quen thuộc với môi trường học đường, các lớp học kỹ năng sống mang đến cho học sinh những kiến thức cần thiết để có thể sống hòa nhập với cộng đồng tốt hơn và thường đi kèm với hàm lượng kiến thức đơn giản dễ hiểu, dễ nhớ, dễ áp dụng. Tuy nhiên, ngoài việc cung cấp các kỹ năng sống cơ bản để giúp người học hòa nhập cộng đồng thì một nhà tâm lý học được đào tạo chuyên môn có khả năng chữa lành những tổn thương tâm lý thì cũng được yêu cầu hơn đó là tạo ra các chương trình giảng dạy dự phòng chuyên sâu.

Tại sao lại gọi là chương trình dự phòng tâm lý?

Bởi những tổn thương tâm lý trong cuộc sống hầu như là không thể tránh khỏi, những áp lực, thách thức gần như là điều hiển nhiên của cuộc sống. Một nhà tham vấn học đường từ sự thấu hiểu ấy đã tạo ra các chương trình dự phòng tổn thương, sang chấn tâm lý ở thời điểm hiện tại hoặc tương lai cho học sinh. Thông thường, chúng ta vẫn sinh hoạt ăn uống học tập như bình thường và rồi biến cố ập tới dẫn đến tổn thương tâm lý chúng ta chưa có kỹ năng để ứng phó với những biến cố ấy thì hậu quả để lại sẽ vô cùng lớn lên tâm hồn của mỗi người. Nếu như, ngay tại trường học, học sinh đã được đào tạo một số kiến thức dự phòng tâm lý căn bản sẽ giúp các em nâng cao được năng lực tự chữa lành hoặc tìm kiếm sự trợ giúp khi cần thiết. Khi chúng ta bị tổn thương tâm lý thì chi phí cho trị liệu là không hề nhỏ, các chương trình dự phòng này luôn được nằm trong các buổi trị liệu và can thiệp tâm lý một – một, nhưng chương trình cũng có thể giảng dạy trong một nhóm lớn như lớp học thì chi phí chữa lành tâm lý được giảm đi rất nhiều.

Các chương trình của dự phòng tâm lý rất đa dạng nhằm giúp cho người học thấu hiểu dựa trên một lý thuyết tâm lý học nào đó để lý giải các hiện tượng cuộc sống đang diễn ra xung quanh từ đó nâng cao được khả năng thấu hiểu bản thân và người khác. Qua những bài dạy, học sinh sẽ đúc rút ra được cho mình các bài học ý nghĩa, ghi nhớ các bộ công cụ dự phòng tâm lý để áp dụng vào cuộc sống của các em.

Các chiến dịch truyền thông, phòng ngừa toàn trường

Học sinh thời đại 4.0 đã được tiếp cận tới công nghệ từ rất sớm nên các em sẽ có nhiều kỹ năng để tìm kiếm những thông tin trên mạng Internet, với lượng thông tin lớn được lưu trữ trên Mạng, thì đây vừa là lợi thế vừa là bất lợi cho thế hệ mới này. Các em sẽ cần phải nâng cao được khả năng chắt lọc thông tin và xây dựng được thái độ sống tích cực trên mạng xã hội và ngoài đời thực.

Đã từng có những câu chuyện truyền thông như đánh nhau quay lại clip tung lên mạng xã hội, lập hội nhóm antifan hay những bài viết, bình luận với ngôn ngữ sắc nhọn làm tổn thương lên đối tượng bị hướng tới… thì thời đại này hiện tượng bạo lực không còn là thể chất nữa mà còn là bạo lực tinh thần qua mạng xã hội. Có những phụ huynh phàn nàn rằng các em học sinh dành cho mạng xã hội, game online chiếm quá nhiều thời gian trong một ngày làm cho các em bị phân tâm, không làm việc nhà hoặc không dành thời gian cho việc học tập. Đây là những hiện tượng phổ biến gần như diễn ra ở hầu hết các trường học không chỉ ở Việt Nam và các nước khác cũng có.

Bài toán được đặt ra cho phòng tham vấn rằng làm thế nào để tiếp cận đến cách em, chạm tới tới được từng bạn để đưa ra những thông điệp giá trị ý nghĩa tích cực về thái độ sống. Đó là các chương trình truyền thông, phòng ngừa toàn trường. Khi nhà tham vấn học đường tạo ra các kênh truyền thông online và offline, mang đến những thông tin hữu ích, cần thiết cho công việc học tập và nâng cao khả năng thấu hiểu định vị bản thân cho học sinh, các em sẽ chú ý và nâng cao hiểu biết của bản thân một cách chủ động hoặc bị động trong lúc sử dụng mạng xã hội hàng ngày. Các chủ đề như lạm dụng internet quá 3h mỗi ngày và cái kết hay như bạn đã bị bạo lực tinh thần qua mạng như thế nào? hoặc làm thế nào để biết mình đang yêu?… sẽ tạo ra sự hứng thú cho học sinh.

Kết nối phụ huynh với nhà trường

Trong cuộc sống có nhiều bộn bề và lo lắng, đó gần như là sự tất yếu của cuộc sống và ai cũng sẽ có nhiều sự phân tâm về cơm áo gạo tiền, các mối quan hệ đồng nghiệp, họ hàng… Đây chính là những vấn đề mà hầu hết phụ huynh đang có trong cuộc sống. Khi con cái bước vào tuổi vị thành niên sự lớn lên của thể chất, chúng lại kết hợp với những hành vi nổi loạn, chống đối, muốn tự chủ cuộc đời… sẽ lại đặt ra một bài toán thách thức cho các bậc phụ huynh làm sao để con cái lớn khôn trưởng thành ngoan ngoãn và biết nhận thức điều gì là phù hợp trong cuộc sống.

Sẽ có những phụ huynh bị cuốn theo các vai trò, nhiệm vụ, công việc trong cuộc sống mà dần bỏ lơi đi việc dành thời gian tích cực lành mạnh quan tâm đến con cái và dành nhiệm vụ đó cho trường học. Mọi điều sẽ tốt đẹp khi sự vận hành nhuần nhuyễn để học sinh đi học ở trường và về nhà sinh hoạt được ổn định. Chỉ khi trẻ có những biểu hiện hành vi vi phạm các quy tắc, chuẩn mực thì lúc đó phụ huynh và nhà trường mới thật sự ngồi lại với nhau để hỏi xem điều gì đã xảy ra. Như vậy thì sợi dây kết nối giữa phụ huynh và nhà trường đã bị đứt đoạn ở một phần nào đó để học sinh xuất hiện hành vi sai lệch.

Mục tiêu của phòng tham vấn là tìm ra được điểm mất kết nối này để phụ huynh và nhà trường có một tiếng nói chung và tập trung vào mục tiêu tích cực lành mạnh là giúp học sinh nhận ra lỗi sai của mình từ đó có được bài học ý nghĩa cho sự phát triển. Nếu như chỉ có hình phạt mà không có sự thấu hiểu sẽ làm cho hành vi chống đối của học sinh gia tăng.

Lan tỏa văn hóa học đường lành mạnh

Bên trong mỗi người luôn ẩn chứa những giá trị lành mạnh như: hạnh phúc, bình an, yêu thương, tôn trọng, khoan dung, tha thứ,… Khi tham gia hòa nhập với cuộc sống những kỳ vọng, mục tiêu, cạnh tranh đã làm cho các giá trị lành mạnh này bị mờ nhạt và lãng quên. Mỗi chúng ta khi lớn lên với nhiều sự lôi cuốn của cuộc sống đã quên đi ý nghĩ thật sự của cuộc sống, mục tiêu để tôi học tập, mục tiêu để tôi cố gắng phấn đấu là gì?

Trường học là môi trường mà con người chuyển từ gia đình ra ngoài xã hội. Sự chuyển giao này cần được quan tâm với nhiệm vụ chính là xây dựng cho học sinh một thái độ sống tích cực, nền nhân cách lành mạnh có khả năng chống chịu được những áp lực trong cuộc sống sau này. Trước khi xuất hiện phòng tham vấn học đường thì đây là nhiệm vụ này được giao cho các giáo viên chủ nhiệm, tuy nhiên không phải thầy cô nào cũng đủ tâm huyết và khả năng để thực hiện công việc xây dựng tâm hồn này cho học sinh.

Tham vấn và trị liệu tâm lý chính là giúp cho mỗi người tìm kiếm được ý nghĩa thật sự cho các hoạt động hàng ngày, chúng ta đi học, đi làm để tìm kiếm và thỏa mãn những giá trị nào bên trong mình. Liệu có phải chúng ta đi học có thành tích cao để được thể hiện vị trí của mình trong gia đình hay trường học? Liệu có phải chúng ta đi làm kiếm thật nhiều tiền để hạnh phúc? Khi chúng ta có cảm giác hạnh phúc và thành công có nghĩa là ở sâu bên trong chúng ta đã được thỏa mãn một giá trị nào đó.

Câu hỏi được đặt ra là: Làm thế nào để khám phá ra được giá trị ngầm ẩn bên trong mỗi học sinh?

Chúng ta vốn đã có những giá trị và lành mạnh tích cực rồi và khi chúng ta lớn lên đi học, đi làm chỉ là để làm sáng rõ những giá trị ấy mà thôi. Trước khi học sinh biết được giá trị của mình là gì thì các em cần phải cảm nhận được sự tồn tại giá trị ấy và lợi ích của giá trị ấy mang lại là gì và từ đó văn hóa học đường ra đời. Một ngôi trường có văn hóa học đường lành mạnh sẽ giúp cho học sinh nhìn nhận ra được giá trị tích cực trong cuộc sống cần hướng tới là gì. Phòng tham vấn sẽ giúp nhà trường lan tỏa văn hóa học đường lành mạnh thông qua các buổi chia sẻ, thảo luận nhóm, các buổi học ngoại khóa… Chỉ cần có một nơi trong trường học thường xuyên nói về chủ đề này thì các học sinh sẽ bắt đầu cảm nhận và thấm dần vào tư duy và nhân cách của mình.

Có thể bạn quan tâm: Con người sục sôi ứng phó với trầm cảm trong các ngày lễ